Önbellek Nedir ve Neden Cihazların Yavaş Çalışmasına Neden Olabilir?

Ön bellek nedir ve nasıl çalışır?

Önbellek sistemini cihazlarınızdaki yükleme sürelerini hızlandırmak için kullanılan bir veri deposu olarak düşünebilirsiniz. Bu sistem, genellikle bir uygulamanın altyapısına dahil edilir.

İnternette gezinirken aslında hiç bitmeyen bir veri alışverişi yaparsınız. Telefonunuzda veya dizüstü bilgisayarınızda bir tarayıcı veya başka bir uygulama kullanırken, yaptığınız her tıklama ile belirli bir veri için bir istekte bulunmuş olursunuz; ekranınızda gördüğünüz her şey, bu isteklere verilen yanıtlardan oluşur.

Ancak bir web sitesini tüm resimleri ve koduyla birlikte görüntülemek oldukça uzun sürebilir. Bu süreci hızlandırmak için web tarayıcıları bu verilerin bir kısmını kaydeder ve aynı web sitesini daha sonra ziyaret ettiğinizde kayıtlı bilgileri kullanır. Diğer bir deyişle, yeni bir talep oluşturmak yerine, zaten kayıtlı olan verileri görüntüler: Bu işleme “önbelleğe alma” denir.

Önbelleğe alınmış veriler sadece web tarayıcılarıyla sınırlı değildir. Her cihaz ve yüklü uygulamaları, veri erişimini hızlandırmak için önbellek sistemleri kullanır. Ancak önbelleğe alınmış verilerin işlenme şekli farklıdır. Örneğin disk önbelleği, cihaz işlevselliğini artırmak amacıyla bilgileri önceden yüklemek için kullanılır. Tarayıcılar ve diğer uygulamalar ise önceki etkinliklerden elde edilmiş verileri kaydeder, böylelikle sitelerin ve sayfa öğelerinin daha hızlı yüklenmesini sağlarlar.

Önbellek sisteminin avantajları

Peki, önbelleğe alma işlemi kullanıcı deneyimini nasıl iyileştirir? Bu sayede elde edilen şey, esas olarak hızdır. Önbellekleri sayesinde, tarayıcılar, uygulamalar ve işletim sistemleri bilgileri daha hızlı görüntüleyebilir. Ancak bu sistemin tek faydası bu değildir.

Verileri yerel olarak depoladığınızda aynı şeyleri yeniden indirmeniz gerekmez, bu da bant genişliğinden tasarruf edebileceğiniz anlamına gelir. Ayrıca veriler zaten cihazınızda olduğundan, bazen çevrimdışıyken bile uygulamaları kullanabilir veya bilgileri görüntüleyebilirsiniz.

Önbellek sisteminin dezavantajları

Tüm bu faydalarına rağmen, önbelleğe alma işlemi bazen cihazlarınızın performansını düşürebilir. Bu, birkaç farklı şekilde gerçekleşebilir:

• Önbelleğe alma işlemi eski verileri kullanır. Önbelleğe alınmış veri, bir web sitesinin veya uygulamanın yeni sürümünü kullanmanızı engelleyebilir. Resim dosyalarının yüklenmesine engel olup cihazınızı genel olarak yavaşlatabilir.
• Önbelleğiniz, bilginiz veya rızanız olmadan veri toplamaya devam eder. Bir önbelleğin tek amacı veri toplamaktır. Bu amaçla sürekli olarak arka planda çalışmaya devam eder. Çoğu kişi, cihazlarında ne kadar çok eski veri depolandığından haberdar değildir.
• Zararlı yazılımlar önbellekte saklanabilir. Geçici hafıza olarak işlev görmesine rağmen, önbellekte depolanan verilerin silinmesi aylar sürebilir. Bu da onun siber saldırganlar tarafından zararlı yazılımları saklamak için kullanılabilecek bir yer haline getirir. Bu bağlamda, çevrimiçi güvenliğinizi artırmak için bir VPN kullanabileceğinizi unutmayın.
• Önbelleğe alınmış veriler belirli bir depolama alanı kaplar. Oyunlar, podcast’ler ve sosyal medya uygulamaları cihazınızda önbelleğe alınan pek çok veri depolar. Uzun vadede, bu verinin miktarı gigabayt ile ifade edilecek kadar büyüyebilir.

Farklı önbellek türleri

Hiç bilgisayarınızın aniden kapandığı oldu mu? Peki ya onu açtığınızda, işinize devam edebilmek için bazı uygulamaları yeniden başlatmanız gerekti mi? İşte önbelleğe almanın faydası budur ve bu sistemi bilgisayarın hemen tüm bileşenlerinde görebilirsiniz.

Hafıza önbelleği

Hafıza önbelleği, ana hafızadan veri erişimini hızlandırmak için CPU hafızasını kullanır. Adı L1, L2, L3 vs. olabilir. RAM bellekten daha küçük olsa da çok daha hızlıdır.

Disk önbelleği

Disk önbelleği, RAM hafızasını kullanarak üzerinde çalıştığınız şeyin bir kopyasını oluşturur. Genellikle bunu tüm klasörü önbelleğe kopyalayarak yapar, zira bilgisayar bu verilerin bir kısmına ihtiyacınız olacağını varsayar. Bu nedenle, bir klasörü ilk kez açmak, içindeki bir dosyayı açmaktan daha uzun sürebilir.

Tarayıcı önbelleği (web önbelleği)

Web tarayıcıları, ziyaret ettiğiniz web sayfalarının resimler, JavaScript ve sorgular gibi farklı bölümlerini sabit sürücünüzde depolar. Tarayıcı ayarlarınıza gidip geçmişinizi silerseniz, önbelleğe alınmış resim dosyaları için ne kadar depolama alanı kullanıldığını da görebilirsiniz.

Uygulama önbelleği

Uygulama önbelleği, tıpkı web önbelleği gibi çalışır. Kod ve dosya gibi veri parçalarını uygulama hafızasına kaydeder, böylelikle bir sonraki sefer ihtiyacınız olduğunda aynı dosyalara daha hızlı ulaşabilir.

Önbelleği temizle ne demek ve ne sıklıkta yapılmalıdır?

Önbellek içeriği geçici verilerden oluştuğu ve dolayısıyla önemsiz kabul edildiği için güvenle silebilirsiniz. Peki, önbellek temizleme işlemini ne sıklıkta yapmanız gerekiyor?

Herkes ve her cihaz için geçerli kesin bir süre vermek mümkün değildir. Kullandığınız cihazda performans problemleri yaşıyorsanız veya bazı uygulamalar hata vermeye başlamışsa, önbellek temizleme yapacağınız ilk şeylerden biri olmalıdır. Ancak normal şartlar altında da önbelleği ayda en az bir kez silmenizi öneririz. Size yardımcı olmak için, tarayıcı önbelleği temizleme işlemini farklı tarayıcılarda nasıl yapabileceğinizden de bahsedelim:

• Google Chrome tarayıcılarda sağ üst köşedeki üç noktaya tıklayarak menüyü açın, “daha fazla araç” seçeneği altında “önbelleği temizle” komutunu göreceksiniz. Alternatif olarak Ctrl + Shift + Del kısayolunu da kullanabilirsiniz.
• Mozilla Firefox tarayıcılarda “Seçenekler” ekranını açın ve “Gizlilik & Güvenlik” sekmesine bakın. “Çerezler ve Site Verileri” kısmında “verileri sil” adında bir düğme göreceksiniz: Buna tıklayarak önbelleği temizleyebilirsiniz.
• Internet Explorer tarayıcılarda “Internet Seçenekleri” ekranını açın ve “Genel” sekmesine bakın. “Tarayıcı Geçmişi” kısmında “Sil” adında bir düğme göreceksiniz, buna tıklayın. Açılan pencerede sadece önbelleği temizlemek için “geçici internet dosyaları ve web sitesi dosyaları” seçeneğini işaretleyin ve yeniden “sil” düğmesine tıklayın.